فرهنگ قرآنی و قرآن در فرهنگ
قسمت سوم
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در ادامه گفتوگو و مصاحبه سیدهزهرا مبلغ، پژوهشگر گروه زنان در پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی با دکترلاله بختیار محقق و پژوهشگر در علوم و معارف اسلامی و مترجم قرآن پرفروش در جامعه امریکا، به این پرسش رسید که: «همانطور که خودتان اشاره کردهاید و برخی از منتقدان شما هم گفتهاند، در ترجمه قرآن رویکردی زنانه داشتهاید. معنای این که از دید زنانه قرآن را بخوانیم چیست؟ آیا اصلا چیزی به نام خوانش زنانه از کل متن قرآن وجود دارد، یا منظور شما فقط محدود به آیههای خاصی است درباره زنان که فهم جدیدی از این آیههای خاص بهدست دهید؟ شما به دو مترجم زن قبل از خودتان (صفارزاده و ام محمد) خرده گرفتهاید که چرا همان برداشتهای مردسالار قبلی را در فهم و ترجمه تکرار کردهاند. در ترجمه خود شما چه چیزی هست که آن را، بهعنوان ترجمه یک زن، از ترجمههای دیگر متمایز میکند؟. ادامه این مصاحبه و نقش تاثیرگذار یک محقق ایرانی امریکایی را دنبال میکنیم».
ترجمه به منزله فرایندی دموکراتیک و پویا
با این که برخی منتقدان مرا فمینیست خواندهاند یا ترجمه مرا رهیافتی فمینیستی به قرآن دانستهاند، خودم قویا چنین چیزی را تکذیب میکنم. بله، قطعا در بسیاری موارد بهعنوان یک زن، نه یک فمینیست، مشکلاتی جدی در ترجمههای انگلیسی قرآن دیدهام؛ اما آنچه در ترجمه انجام دادهام از موضع پژوهشگر بوده است نه یک فمینیست.
باید بگویم که طاهره صفارزاده و ام محمد (که در واقع به همراه یک گروه، قرآن را ترجمه کرده و نامش در هیچکدام از چاپها نیامده است، بلکه ترجمه آنها با عنوان قرآن کریم (صحیح بینالمللی) منتشر شده) نیت و انگیزهشان بسیار نیکو بوده و سعیشان قطعا مشکور است. اما در مورد ترجمه صفارزاده، در واقع ترجمه او درست مانند ترجمه عبدالله یوسف علی است. تاکنون پژوهشی انجام نشده است که نشان دهد او چه تفاوت یا پیشرفتی نسبت به مترجمان قبلی خود داشته است.
نمونهای از کار من، زنی که قرآن را میخواند، نشان داد جنسیت واژگان عربی است. واژههای زبان عربی جنسیتیاند و این وجه واژگان در ترجمه انگلیسی از دست میرود. وقتی در انگلیسی میگوییم they (آنها)، مشخص نیست که آنها مردند یا زن. این مشکل بهطور خاص در آیه ۳۳ سوره نور دیده میشود: مجاهدان راه خدا (مونث) را خلاف میلشان به زنا وامدارید، در حالیکه آنان (مونث) میخواهند پاکدامن باشند، که شما به دنبال منافع حیات دنیوی هستید، و هرکه آنان (مونث) را مجبور کند، برخلاف میلشان (مونث)، بعد از اکراهشان (مونث)، خدا بر آنان (مونث) آمرزنده مهربان است.
در این آیه، اگر مترجم جنسیت ضمیرها را مشخص نکند، میتوان متن را به این صورت فهمید که خدا نسبت به آن مردان آمرزنده و مهربان است. آن مردانی که زنان مبارز را خلاف میلشان به زنا مجبور کردهاند. این مشکل در بسیاری از ترجمههای قرآن بارها و بسیار رخ میدهد.
بحثانگیزترین آیه در ترجمه شما آیه ۳۴ سوره نسا بوده است. نقدهای فراوانی به ترجمه شما از این آیه وارد شد و درعینحال زنان و روشنفکران مسلمان، بهسبب همین ترجمه، کار شما را نوآورانه و جسورانه خواندند. شما استدلالهایی آوردهاید که چرا به جای فعل عربی «ضرب/ اضربوهن»، معادل انگلیسی go away (به حال خود وانهادن) را گذاشتهاید. ممکن است این دلایل را به اختصار برای خوانندگان زنان امروز بفرمایید؟
منبع:
مبلغ، سیدهزهرا (۱۳۹۶). آیا فهم زنانه از متون مقدس ممکن است؟ (گفتوگوی سیدهزهرا مبلغ با دکترلاله بختیار). تهران: نشریه زنان امروز شماره ۲۷
فرهنگ قرآنی و قرآن در فرهنگ – قسمت اول
فرهنگ قرآنی و قرآن در فرهنگ – قسمت دوم