به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماه‌شید خرد: در جامعه ایران و ایرانی اهمیت و جایگاه ارزشمند کتاب مقدس قرآن مجید بر کسی پوشیده نیست. ارزشمندی چنین کتاب مقدس در جامعه به‌حدی است که بی‌شک می‌توان ضرورت وجود آن را در هر منزلی درک کرد، هر چند تمام افراد آن خانواده سواد قرائت یک کلمه آن را نداشته باشند. هر ساله تعداد کثیری قرآن چاپ شده و پخش می‌شود و همواره مفسران، مترجمان و محققانی متعدد بر فهم آن همت می‌گمارند. در این میان لاله بختیار به‌عنوان یکی از چهار بانوی جهان است که به ترجمه قرآن مجید به زبان انگلیسی همت گمارده و به‌نقل از خود او، یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌هایش شده است؛ که همواره در جامعه امریکا از آن استقبال می‌شود.
سیده‌زهرا مبلغ، پژوهشگر پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی در گروه زنان است که در پروژه تحقیقاتی خود به مصاحبه با دکترلاله بختیار پرداخت و این گفتوگو در مجله «زنان امروز» شماره مهرماه ۱۳۹۶ نشر یافت.
ترجمه به‌منزله فرایندی دموکراتیک و پویا
دکترلاله مهری بختیار، که در آغاز دهه هشتم زندگی پربارش، همچنان پرکار است، به مجله «زنان امروز» افتخار داد که درباره ترجمه‌اش از قرآن پرسش‌هایی با او مطرح کنیم. گفتوگو مکتوب بود و او به سرعت و در نهایت تواضع و مهربانی به پرسش‌های ما پاسخ داد. برگردان این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
یکی از دغدغه‌های اصلی شما در زندگی، به‌روشنی، معرفی اسلام به‌عنوان مذهبی خوب به غیرمسلمانان است. چرا این معرفی را مهم و ضروری می‌دانید؟ آیا اتفاقات بعد از ۱۱ سپتامبر این دغدغه را در شما پدید آورد؛ چه ایرادی در تصویر امروزی از اسلام می‌بینید؟ به‌عبارتی، چه مولفه‌هایی از اسلام در غرب بد فهمیده شده است که شما برای اصلاح آن‌ها تلاش می‌کنید؟
به‌دلیل وسعت فعالیت‌های افراطیون سلفی و وهابی در جهان و تبلیغات موجود در امریکا، بسیاری از امریکایی‌ها اسلام را به‌درستی و آن‌گونه که واقعا در زندگی عموم مسلمانان جاری است، نفهمیده‌اند. به‌همین دلیل، روشن کردن این جنبه از اسلام، یعنی اسلام در جریان زیست مسلمانی، ضروری است. این دغدغه برای من مدت‌ها قبل از ۱۱ سپتامبر آغاز شد؛ با ورود میلیون‌ها یا شاید میلیاردها دلار از طرف گروه‌های افراطی، برای خرید مساجد و دیگر مراکز و اماکن مذهبی و همچنین برای پرداخت حقوق به امامان مسجد، تا طبق فرموده و خواست افراطیون عمل کنند. مشکل اصلی در تبلیغات این گروه‌ها از اسلام این است که آن‌ها به جای عشق بر ترس تاکید می‌کنند. از نظر تاریخی، اسلام در هند و آسیای شرقی به دست عرفایی گسترش یافت که عشق به خدا را تبلیغ می‌کردند. این همان چیزی است که در عصر ما گم شده است. صدای آن عارفان دیگر شنیده نمی‌شود. علاوه بر این، هدف اصلی در غرب راضی کردن نفس‌اماره و هوس و حواس، به جای نفس ناطقه و عقلانیت است. به‌این‌ترتیب، غرب فرهنگی خلق کرده که اشتیاق به لذت‌های مادی را مدام افزایش می‌دهد تا آن‌جا که کلا فراموش می‌کنیم همه ما روزی به سوی خدا باز می‌گردیم و کردارمان در پیشگاه خدا داوری می‌شود. از سوی دیگر، غرب می‌خواهد زنان مسلمان را با الگویی که خود از معنای زن بودن دارد، سازگار کند. اما بیشتر بخش‌های این الگو از دیدگاه اسلام پذیرفته نیست.
برویم سراغ موضوع اصلی مصاحبه شما با انگیزه بهبود دریافت عمومی از اسلام، تصمیم گرفتید قرآن را به شیوه‌ای متفاوت ترجمه کنید. دغدغه‌های اجتماعی موثر در این تصمیم چه بوده است؟ پاتریک د سیلوا ترجمه شما را نه کار تحقیقی صرف، بلکه عین فعالیت اجتماعی خوانده است. ممکن است توضیح دهید چگونه چنین چیزی ممکن است؟ بیشتر ترجمه‌های متون مقدس با انگیزه‌های مذهبی یا پژوهشی انجام شده‌اند، چگونه ممکن است کسی متن مقدس را با این انگیزه ترجمه کند که در جامعه مذهبیان و غیرمذهبیان اثری بگذارد؟
۲۵ سال پیش، هنگامی که دوره دکترای روان‌شناسی آموزشی را تمام کردم، نویسنده و مترجم شناخته شده‌ای بودم. مدتی بعد، در انتشارات کازی (Kazi publication) در شیکاگو مشغول به کار شدم. موسسه کازی کتابخانه مفصلی از کتاب‌های مربوط به اسلام به زبان انگلیسی داشت. در آن‌جا متوجه شدم که هیچ کتابی درباره زندگی پیامبر اسلام برای گروه سنی دبیرستان وجود ندارد. پس کتابی در این زمینه نوشتم و در پایان کار، وقتی که دیگر داشتم آن را برای انتشار به چاپخانه می‌فرستادم، متوجه شدم مشکل بزرگ دیگری هم وجود دارد: هیچ یک از زندگی‌نامه‌های پیامبر حاوی تمام متن قرآن نیست؛ یعنی در هیچ کدام از زندگی نامه‌های پیامبر، معلوم نیست قرآن در دوره نبوت چگونه به او وحی شده است. البته دلیلش کاملا واضح است. حجم چنین اثری بسیار بیشتر از کتابی یک‌جلدی می‌شود. پس شروع به انجام این کار کردم و شکرخدا به‌تازگی آن را تمام کرده‌ام. این اثر دوره ۳۰ جلدی گاه‌شماری قرآن است که ۲۴ جلد نخست به ۲۳ سال و ۵ ماه مدت نزول وحی اختصاص دارد و جلدهای ۲۵ تا ۲۸ به شرح ماجراهای پیرامون پیامبران دیگر براساس قرآن، جلد ۲۹ زندگی پیامبر را از کودکی تا زمان نزول قرآن بازگو می‌کند و یک جلد هم راهنمای آموزگاران است. مشخصات این مجموعه را می‌توانید در سایت آمازون ببینید.
ادامه دارد…
