رویکرد صفات شخصیت کتل در نگاه تطبیقی با انیاگرام
قسمت دوم
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماه‌شید خرد: در مقاله قبلی در رویکرد کتل به‌نوعی از دسته‌بندی صفات شخصیت پرداخته شد. این دسته‌بندی‌ها با شیوه‌های مختلف صورت گرفته است: صفات مشترک و یگانه، صفات توانشی، خلقی با پویشی، صفات سطحی ، عمقی و صفات سرشتی و محیط ساخته که به‌طور مختصر توضیحی بر هر یک داده شد. در این قسمت به نقش صفات در رویکرد کتل پرداخته شده است.
صفات عمقی، عوامل بنیاد شخصیت
کتل بر این باور است که عمده شخصیت اصلی انسان توسط ۱۶ صفت عمقی ساخته می‌شود. پرسش‌نامه ۱۶ عاملی شخصیت کتل به ارزیابی این ۱۶ صفت می‌پردازد. در نظر کتل این صفات به‌مثابه اتم‌هایی است که واحد بنیادی جهان هستند. این صفات به‌صورت دو قطبی بیان می‌شوند و نمونه‌هایی آن شامل:
۱ـ کم‌حرف، غیراجتماعی، کناره‌جو – اجتماعی، اهل معاشرت
۲ـ کم‌هوش ـ باهوش
۳ـ احساساتی ـ باثبات (از نظر هیجانی)
۴ـ سلطه‌پذیر ـ سلطه‌گر
۵ـ جدی ـ بی‌خیال و سرخوش
۶ـ مصلحت‌گرا (ضعف فرامن) ـ اصولی و باوجدان
۷ـ ترسو ـ جسور
۸ـ کله‌شق ـ حساس
۹ـ زودباور ـ شکاک
۱۰ـ اهل‌عمل ـ خیال‌پرداز
۱۱ـ رک ـ ملاحظه‌کار
۱۲ـ مطمئن به خود ـ بیمناک و نگران
۱۳ـ محافظه‌کار ـ خطرکننده
۱۴ـ متکی به دیگران ـ خودبسنده
۱۵ـ ناخویشتن‌دار ـ خویشتن‌دار
۱۶ـ آرمیده ـ مضطرب
صفات پویشی، نیروهای برانگیزاننده
کتل برخی صفات را مربوط به انگیزش در افراد معرفی می‌کند. از نظر او توجه کردن به شخصیت بدون توجه به موتور برانگیزنده ناقص است. او این شرایط را به موتوری تشبیه می‌کند که سوخت ندارد. ارگ‌ها و احساسات دو مفهومی است که کتل برای توصیف صفات پویشی از آن‌ها استفاده می‌کند. واژه اِرگ از واژه یونانی ارگون به‌معنی کار، انرژی گرفته شده است. ارگ در نظر کتل همان مفهوم انگیزه یا سایق است. ارگ‌ها منبع انرژی ذاتی در رفتار فرد هستند. آن‌ها واحدهای بنیادی انگیزش هستند که فرد را به‌سوی هدف‌های خاصی راهنمایی می‌کند. کتل برای سنجش آن‌ها از روش پژوهش تحلیل عاملی ۱۱ ارگ استفاده می‌کند. این یازده ارگ شامل: خشم، جاذبه، کنجکاوی، نفرت، جمع‌گرایی، گرسنگی، محافظت، امنیت، ابراز وجود، تسلیم و میل جنسی است.
در حالی که ارگ یک صفت عمقی سرشتی است، احساسات صفت عمقی محیطی است. احساسات ساخته شده از تاثیرات بیرونی اجتماعی و فیزیکی ناشی می‌شود. احساس، الگویی از نگرش‌های آموخته شده است که بر جنبه مهمی از زندگی شخص، چون ملت، همسر، مذهب و یا حتی سرگرمی او تمرکز دارد.
ارگ‌ها و احساسات هر دو برانگیزاننده رفتار در فرد هستند. اما ارگ یک صفت سرشتی است و ممکن است قوی‌تر یا ضعیف‌تر رشد کند؛ در حالی که احساسات ناشی از یادگیری است.
دکترمهشید رضوی‌رضوانی
