به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد، در ادامه از مقاله قبل خلقیات و منش ایرانیان که مفهوم شخصیت توضیح داده شد، به مفهوم و واژه هویت خواهیم پرداخت.
وقتی ما واژه «هویت» را به کار می بریم در واقع به مفهومی ریشهایتر اشاره میکنیم. مفهوم هویت به نقل از اندیشمندان مفهومی است که مسئله اصلی ما در پرسش از «من کیستم؟» هست که به طرق مختلف مطرح میشود بهویژه در جامعه ما که برخوردار از تنوع فرهنگی هستیم.
مثلا در جامعه ایران که برخوردار از اقوام مختلف و تنوع فرهنگی و قومیتهای مختلف است وقتی میگوییم «آذریها» در واقع به خصوصیات خاص آذریها اشاره میکنیم که با معرفی شدنشان، هویت و ریشهایشان مطرح میشود و در اینجا بحث نگاه فرد به هستی خودش است که موقعیت خودش را نسبت به آن بیان میکند.
البته هویت دو ساحت مختلف دارد:
یک نگاه به بالا که در واقع موقعیت شناخت «من کیستم؟» نسبت به خدا و هستی با نگاهی هستیشناسانه است که بحث مورد علاقه دوستان در حوزههای اخلاق، معرفت و فلسفه نیز است. نگاه دیگر دیدگاهی جامعهشناسانه دارد. در این فضا فرد به دنبال «کیستی و چیستی» خودش در موقعیت جامعه خودش است.
مثلا وقتی میگوییم «هویت ایرانیها» در واقع اشاره به نسبت من و چگونه زیستن من نسبت به ارزشها، باورها و عقاید ایرانی بودن من است. حال ممکن است این دیدگاه متوجه ارزشهای مثلا گیلکیها شود و در ارتباط با موجودیت فرد نسبت به جامعهای است که آن فرد در آن قرار دارد.
در ساحت جامعهشناسانه مسئله اصلی بهطور خیلی جدی متوجه نسبت من با دیگری است که ممکن است نسبت من گیلکی، آذری یا با یک قوم لر یا عرب باشد و همینطور نسبتی که ممکن است دیگری با من داشته باشد.
بههمینترتیب در این نگاه وقتی آن را در یک طیف بزرگتری نگاهی است که من ایرانی به شخص دیگری که اروپایی یا آسیایی است داشته باشیم که در این نگاه بحث هویت در واقع به چگونگی فضای بین ارزشها، باورها، الگوها و ملاکهای بین یک ایرانی با یک جامعه دیگر میتواند اطلاق شود پرداخته میشود.
این موضوع هم درواقع بهنحوی بازگو کننده یک نگاهی بر چیستی و کیستی یک فرد از فرد دیگر در نگاهی کلیتر است.
در مجموع واژه هویت که در حوزه جامعهشناسی بیشتر کاربرد دارد. در بررسی دو مفهوم شخصیت و هویت میبینیم که از نگاه روانشناسان شخصیت همان رفتاری است که مشاهده میشود و ریشههای این رفتار بازگوکننده تجارب و مطالعات فرد است اما در مفهوم هویت بحث ریشهایتر میشود و جامعهشناس به نقش یک فرد و چیستی و کیستی آن در اجتماع میپردازد. در عین حال که مفهوم هویت ساحت پر ارج خود و نگاهی به جایگاه انسان در فضای معناگرایش دارد.
در ادامه ارتباط این مفاهیم را با خلقیات و منش ایرانیان بیشتر توضیح داده خواهد شد.
مهشید رضوی رضوانی