دیدگاه و رویکرد روانشناسی فردی آدلر و انیاگرام
مفاهیم اصلی روانشناسی فردی
قسمت سوم و پایانی
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در قسمت اول و دوم مقاله تطبیقی رویکرد انیاگرام و رویکرد روانشناسی فردی، به توضیح مفاهیم اصلی دیدگاه آدلر پرداخته شد. این مفاهیم شامل مواردی همچون عقده حقارت، غایتنگری، سبک زندگی، سبکهای شخصیتی سلطهگر، گیرنده، اجتنابکننده و سودمند اجتماعی و علاقه اجتماعی شد. آدلر بر این باور بود که برخلاف فروید این نوع زندگی اجتماعی افراد و کوشش برای جبران عقده حقارت و در نهایت غایتنگری و شدت و ضعف علاقه اجتماعی افراد موجب شکلگیری سبک شخصیتی آنها خواهد شد. در این مقاله به مقایسه تطبیقی رویکرد انیاگرام و رویکرد روانشناسی فردی آدلر پرداخته میشود.
در مبانی از رویکرد شخصیتشناسی انیاگرام، توجه به سه قوه و نیروی ادراکی بسیار ارزشمند است. این سه نیروی ادراکی در هر یک از تیپهای نهگانه وجود دارد. بهدرستی میدانیم که سه تیپ شخصیتی دو، سه و چهار در گروه هیجانی با مرکز ادراکی قلب است. در این سه تیپ شخصیتی اگرچه هر سه تیپ از تجارب و اندیشه خود بهره میبرند، اما احساسات در این گروه هیجانی، بر اعمال آنها بسیار تاثیرگذار است. همچنین سه تیپ شخصیتی ۵، ۶ و ۷ از گروه ذهنی هستند که مرکز ادراکی آنها مغز است. این گروه بهطور معمول بیشتر از تجارب و احساسات خود، متاثر از فکر و اندیشه خودش خواهد بود. در دیدگاه شخصیتشناسی با رویکرد انیاگرام میتوان نتیجه گرفت برخی از تیپهای شخصیتی نسبت به محرکهای محیطی، بیشتر واکنش نشان میدهند و برخی کمتر چنین هستند. در این رویکرد هر تیپ شخصیتی دارای استعداد ذاتی در تیپ شخصیتی خودش است که میتواند در تجربههای زندگی به تیپ شخصیتی خودش متمایل شود.
از منظر انیاگرام، زمینه ذاتی هر تیپ بر روی ویژگیهای شخصیتی هر فرد تاثیرگذار است. اما شرایط محیطی نیز تاثیر خود را در ظهور و بروز آن ویژگیها خواهد داشت. رویکرد انیاگرام با وجود پیشینه بسیار دور، در آغاز معرفی گورجیف به جامعه عمومی، بیشتر به نقش محیط اجتماعی فرد توجه داشت. با گذشت چند دهه و توجه روانشناسی رشد، اهمیت استعدادهای ذاتی و ارثی در هر فرد نیز مهم تلقی شده است. در مقایسه تطبیقی رویکرد انیاگرام و روانشناسی فردی، انیاگرام به هر دو عامل زمینههای ارثی، ذاتی و محیط بها میدهد در صورتی که روانشناسی فردی آدلر به نقش اجتماع بسیار اهمیت میدهد.
از منظر آدلر مفهوم عقده حقارت میتواند موجب تلاش و کوششی در فرد باشد تا بتواند به جبران آن جستوجویی در حد غایتنگریهای ارزشمندی داشته باشد. این مفهوم در دیدگاه انیاگرام میتواند به این شکل بیان شود که هر تیپ شخصیتی بهضرورت به جستوجوی ذات ارزشمند که هدیه الهی است، باید باشد.
در مقایسه رویکرد انیاگرام با سبکهای شخصیتی آدلر، برخی تیپهای شخصیتی با سبکهای شخصیتی میتواند قرابت داشته باشد. بهعنوان مثال تیپهای ۲ و ۹ بهطور معمول افراد پذیرندهتری نسبت به دیگران هستند که با سبک شخصیتی پذیرنده در رویکرد آدلر قرابت دارند. در همین حال تیپهای ۸ و ۳ تیپهایی هستند که به سبک شخصیتی سلطهگر شباهت دارند. تیپهای شخصیتی ۴، ۵ و ۶ میتوانند مانند سبک شخصیتی اجتنابپذیر عمل کنند و تیپهای ۱ و ۷ رفتاری میانهتر نسبت به سبکهای شخصیتی آدلر داشته باشند. در رویکرد انیاگرام هر تیپ شخصیتی میتواند با طی کردن مسیر تعالی خود به سطح رشد یافتهای از رفتار، بینش و احساس خود دست یابد که در این صورت بهمثابه سبک شخصیتی سودمند اجتماعی آدلر خواهد بود.
نتیجهگیری
در مقایسه تطبیقی بین دو رویکرد شخصیتشناسی انیاگرام با رویکرد روانشناسی آدلر میتوان به این نتیجه دست یافت که قرابتها و تفاوتهای بین دو دیدگاه چیست؟ همچنین هر چند دیدگاه آدلر با کسب تجارب فردی او از زندگی همراه شده است، این دیدگاه میتواند بر تاکید بیشتر رویکرد انیاگرام که آرکی تایپ است، بیفزاید. مقایسه تطبیقی بین رویکردها به ما این مجال را میدهد تا به فهم عمیقتری از دانشهای شخصیتشناسی دست یابیم.
دکترمهشید رضویرضوانی
منبع:
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی الن (۱۳۸۵). نظریههای شخصیت، ترجمه سیدیحیی محمدی. تهران، انتشارات ویرایش