نگاهی بر روانشناسی انسانگرای مازلو با انیاگرام
قسمت دوم
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در مقاله قبل روانشناسی انسانگرای مازلو به جنبش انسانگرای مازلو اشاره شد. این که او بر این باور است که سلسله نیازها در انسان موجب تحرک و پویایی خواهدشد. هرم مازلو معرف این سلسله نیازها در انسان است که در راس آن عالیترین مرحله نیاز مطرح شده است. در این سطح هر انسان به اهمیت موضوع تعالی در خودش میپردازد که این مرحله به استکمال در فرد دست مییابد.
نیازهای فیزیولوژیکی شامل نیاز به غذا، آب، هوا، خواب و رابطه جنسی است.
نیازهای ایمنی شامل امنیت، ثبات، نظم و رهایی از ترس و اضطراب است. این نیازها در نوزادان و بزرگسالان روان رنجور، بیشترین اهمیت را داراست.
نیازهای تعلق داشتن و عشق، از طریق روابط عاطفی با شخص یا اشخاص دیگر بر آورده میشود.
نیازهای احترام شامل عزتنفس و احترام از سوی دیگران است.
نیاز خودشکوفایی شامل تحقق تواناییهای بالقوه و قابلیتهای شخص بوده و مستلزم دانش واقعبینانه نسبت به نقاط ضعف و قوت خود است.
نیاز به تعالی نیاز به فرا رفتن از خود، وحدت با هستی و خداگونه شدن فرد است.
تمام مراتب نیازها غریزی هستند؛ یعنی ما با آنها به دنیا میآییم، اما رفتارهایی که برای ارضای آنها بهکار میبریم بهصورت اکتسابی هستند. (کریمی،۱۳۸۷:۱۵۱) در صورت تامین نشدن نیازهای اولیه هر فرد، او دچار اضطراب و نگرانی خواهد شد؛ هر چند تامین شدن آن نیز برای او احساس خاصی بهوجود نمیآورد.
براساس روانشناسی انسانگرای مازلو این نیازها در تیپهای انیاگرام چگونه هستند؟
در هرتیپ شخصیتی چه نیازهایی اولویت بیشتری دارد؟
با توجه به هرم مازلو بهطور اجمال، به بررسی هر یک از این نیازها در تیپهای انیاگرام پرداخته میشود.
تیپ ۱
در تیپ ۱ عموما تامین نیازهای اولیه از ضرورتهای اوست. با اعتقاد به تکمیل و تصحیح همه چیز، مایل است تا این نیازها هم بهخوبی و در نهایت کمال برآورده شود. گویی چنین است که یک تیپ ۱ همانطور که زندگی را بر یک چهارچوب منظم پیش میبرد، این نیازها را هم به همین منوال دنبال میکند.
تیپ ۲
تیپ ۲ رابطه مدار است و مشتاق تجربههای عاطفی و معنوی غنی. تیپ ۲ در میان سطوح مختلف نیازها، نیاز به دوستداشتن و دوست داشته شدن، اهمیت ویژهای دارد. در این توجه به این نیازشان، نیاز شناختی خود را کامل میکنند.
تیپ ۳
این تیپ همهچیز را در حد ایدهآل میخواهد. او فردی است که بیشک برای او اولویت در فراهم آوردن یک زندگی ایدهآل از نظر مادی است. او که تصور میکند با فراهم آوردن این زندگی، تصویری کاملتر از خود خواهد داشت، اما این احتمال دارد که بهدلیل غفلت از خود حقیقی، مبتلا به شناختی بسیار سطحی از خود باشد و این سطح از نیاز را بهخوبی دنبال نکند.
تیپ ۴
تیپ رمانتیک و زیباشناخت، مهمترین مسئله او شناخت خود اوست. تامین نیازهای اولیه را در سطحی معمول دنبال میکند، اما در سطح عشقورزیدن بسیار سختگیر و البته توام با دمدمی بودن و در لایههای بالاتر که در جستوجوی شناخت و البته بهویژه شناخت خودش است.
تیپ ۵
این تیپ با بینشی مبنی بر شناخت عالم و دنیا پیش میرود. او نیازهای اولیه خود و دو لایه بعدی، آن را در سطحی نگه میدارد که نیاز بیشتری نداشته باشد، اما برای شناخت خود دغدغه دارد و بر این باور است که چنانچه بتواند این سطح از نیاز خود را بهخوبی برآورده کند، بدون تردید بقیه نیازهایش بهسادگی تامین شده است.
تیپ ۶
برای تیپ ۶ همه سطوح اولیه، یعنی تامین یک زندگی از نظر نیازهای اولیه، مسکن، غذا، سلامت و بهطور کلی هر چه با امنیت جسم، روان، روابط او مرتبط است و اهمیت دارد. در تامین این نیازهای تیپ ۶ بسیار حساس و نکته بین است و بهراحتی رضایت نمیدهد. این نکته مهم است که یک تیپ ۶ در احساس تعلقداشتن، چگونگی موضوع و یا تامین یک زندگی توام با آرامش را بررسی میکند.
تیپ ۷
در بینش تیپ ۷ همه سطوح نیاز ارزشمند است. نکته موردنظر او در تامین و بهرهبردن از این سطوح در نیازها، با اشتیاق تیپ ۷ در آن همراه است. او مشتاق به کسب لذتهاست و آنچه را فراهم میکند تا فرصتهای زندگی و شناخت بر آن را از دست ندهد.
تیپ ۸
این تیپ شخصیت با هرگونه تهدیدی مواجه خواهد شد و نسبت به آن واکنش نشان میدهد. تیپ ۸ برای کنترل بر شرایط و مراقبت از هر تهدیدی، خود را آماده نگه میدارد و بر این باور نیازهای پایه را کنترل خواهدکرد.
تیپ ۹
این شخصیت با نگرشی خوشبینانه، گویی در تامین نیازهای اولیه خود، همواره زمان میخرد و همه چیز را به زمان بعد وا میگذارد.
همانطور که ملاحظه شد، سطوح نیازها در تیپهای شخصیت انیاگرام دارای انگیزههای متفاوتی هستند. این سطوح نیازها با توجه به بینش تیپها متفاوت است. این نوع پاسخ تیپهای شخصیت انیاگرام به سه سطح اولیه از طبقات نخست پایهای در تیپها است. نیاز به احترام که شامل عزتنفس و احترام از سوی دیگران است، موضوع حایز اهمیت دیگری است که در سطح میان بین نیازهای اولیه و نیازهای رشد قرار میگیرد. در این سطح نیاز به احترام به عزتنفس و احترام از سوی دیگران باید به شکلی واقع بینانهای محقق شود. برای مثال اگر تیپ ۳ در برخورد واکنشی توام با اعتمادبهنفس داشته باشد، دلیلی بر اعتماد به نفس او نیست؛ او نیز بسان بقیه تیپها نیاز به اعتمادبهنفس دارد. در مثال دیگر مطالبه بیش از اندازه تیپ ۵ یا تیپ ۶ میتواند، نشانی از اعتمادبهنفس پایین او باشد.
هر یک از تیپها برای عبور از سطح نیازهای اولیه به سطح نیازهای رشد که شامل خودشکوفایی و تعالی است، ضروری است تا به دور از تعصبات ذهنی و احساسی خود عمل کنند.
مازلو، کمال انسانی و خودشکوفایی او را در پیشبرد کامل هوش و استعدادهای بالقوهاش میشناسد. خصوصیات ویژه اخلاقی که تکامل فرد را به همراه داشته باشد.
این ویژگیها شامل درک بهتر واقعیتها، خودانگیختگی، سادگی و طبیعی بودن، مسئلهمداری به جای خودمدار بودن، استقبال از تنهایی و خلوت، برخوردار از تجربههای عرفانی، حس همدردی، تشخیص بین وسیله و هدف و خیر و شر، شوخطبعی فلسفی و غیرخصمانه. (مازلو،۱۳۷۲: ۲۴۲-۲۱۶)
در رویکرد روانشناسی انسانگرای مازلو و همچنین از منظر انیاگرام، رسیدن انسان به مراحل نیازهای عالی و رشد بسیار اهمیت دارد، اما مازلو چگونگی عبور و رسیدن را برای هر انسانی معرفی نمیکند، در صورتی که این مسیر برای هر تیپ شخصیت روشن است.
دکترمهشید رضویرضوانی
منبع:
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن (۱۳۹۲). نظریههای شخصیت، ترجمه سیدیحیی محمدی، تهران: رشد.
مازلو، آبراهام (۱۳۷۲). انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مروتی، سهراب و دیگران (۱۳۹۲). نقد و بررسی «سلسله مراتبی بودن نیازهای انسان در نظریه مازلو» با رویکردی بر آیات قرآن کریم. تهران: نشریه پژوهشهای علم و ودین، شماره ۸، پاییز و زمستان.