حمایت اجتماعی چیست؟
حمایت کردن به چه معنی است؟ حمایت کردن در لغت بهمعنی پشتیبانی، دستگیری و دفاع از کسی است.
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد، مدتی است که در تبلیغهای تلویزیونی صداوسیما شاهد پیامهایی استعاری هستیم که ارزشها و باورهایی را میرساند که شاید در روزگار ما آرام آرام در حال فراموشی است. مثلا تبلیغ پیرمردی که در پارک با نوهاش نشسته است و نوه، پدربزرگ را بهعنوان گوشی شنوا برای دردهای کودکانهاش میبیند و از احساس تنهایی و عدم امنیت با او صحبت میکند و پدربزرگ هم نه از سر همدلی بلکه به تلخی از سر همدردی عبارت: «منم همینطور» را تکرار میکند. اما این استعارهها میخواهند چه پیامی را به ما برسانند؟ پیام آشکار این تبلیغات نادیده نگرفتن افراد سالخورده مانند پدر و مادرمان است. اما به چه مفهوم جامعهشناختی و روانشناختی در زوایای پنهان آن اشاره دارد؟ در این مقاله یه این پرسش پاسخ میدهیم که حمایت اجتماعی چیست؟
انسان موجودی اجتماعی است و دائما از طریق ارتباط با جهان پیرامون خود اعم از محیط و موجودات در تعامل است. ارتباط برقرار کردن به هر روشی که باشد راهی برای رساندن پیام ما به دیگری است. ارتباط برقرار کردن راههای فراوانی دارد که بسته به پیام و بستر پیام از راههای متفاوتی استفاده میکنیم. اما چرا ارتباط برقرار میکنیم؟ ما انسانها برای به دست آوردن حمایت اجتماعی ارتباط برقرار میکنیم.
حمایت اجتماعی مفهومی است که در حوزه روابط مورد بحث قرار میگیرد و در خلال رشتهها و موضوعات دیگری همچون روانشناسی، پزشکی، پرستاری، جامعه شناسی، سلامت عمومی، آموزش و توانبخشی مطالعه میشود. حمایت اجتماعی احساس، ادراک و واقعیتی است که شخصی مورد مراقبت و حمایت قرار میگیرد؛ یعنی میتواند روی کمک دیگران حساب کند و مهمتر از همه این که فرد بخشی از شبکه حمایتکننده اجتماعی محسوب میشود. شبکه حمایتی اجتماعی شبکهای از تعاملات اجتماعی و روابط شخصی است که حول محور فعالیتها و علایق شخصی میگردد. به بیانی ساده حمایت اجتماعی یعنی داشتن خانواده و دوستانی که بتوانیم در مواقع بحران و نیاز تمرکز بیشتر و تصویر مثبتی از خود ما به ما ارائه دهند. حمایت اجتماعی، کیفیت زندگی را بهبود میبخشد و یک میانجی در برابر حوادث ناگوار زندگی فراهم میکند.
امروزه دایره حوزههایی که فرد میتواند از آنها حمایت اجتماعی دریافت کند بسیار گستردهتر است. خانواده، دوستان، همسایهها، همکاران، سازمانها و حتی حیوانات خانگی را شامل میشود. عواملی مانند جنسیت، فرهنگ، تحصیلات، سن، معلولیت، وضعیت اقتصادی_اجتماعی، قومیت و نژاد، همه بر سیستم حمایتاجتماعی فرد اثرگذار است.
حمایت اجتماعی اشکال متفاوتی دارد که به آنها اشاره خواهم کرد:
از جمله انواع حمایت اجتماعی میتوان به انواع زیر اشاره کرد:
- حمایت عاطفیاحساسی: حمایتهایی که افراد انجام میدهند تا فرد دیگر احساس کند که به او توجه شده است و مورد حمایت قرار گرفته است. این شکل از حمایت شامل همدلی، نشاندادن نگرانی برای فرد موردنظر، عشق و محبت، پذیرش و اعتماد، صمیمیت، تشویق کردن و توجه میشود. حمایت عاطفی احساسی باعث گرمی رابطه میشود و شما با انجام چنین کارهایی این پیام را صادر میکنید که مخاطب شما فردی ارزشمند است. شما با در آغوش گرفتن، بوسیدن و ابراز احساسات مثبتتان نسبت به افرادی که برایتان اهمیت دارند، آنها را مورد حمایت عاطفی احساسی قرار دادهاید.
- حمایت فیزیکیابزاری: این نوع حمایت، کمکهای مالی و کالاهای مادی یا ارائه خدمات است. با کمک مالی به فردی که نیاز به حمایت دارد، با تمیز کردن منزل او یا انجام خریدهای روزانه، یا تعمیر لوازم او به نوعی از فرد مورد نظر حمایت به عمل آوردهایم.
- حمایت اطلاعاتی: حمایت اطلاعاتی ارائه مشاوره، راهنمایی، پیشنهادات، و یا اطلاعات مفید برای کسی است که درخواست چنین کمکهایی از ما کرده است. این نوع از اطلاعات به دیگران کمک میکند تا بتوانند مشکلشان را حل کنند. مثلا دوستی قصد خرید گوشی موبایلی را دارد که شما از آن استفاده میکنید؛ با ارائه اطلاعاتتان در مورد آن دستگاه از او حمایت اطلاعاتی کردهاید. یا فرضا خواهرتان در مورد کسی که با او در رابطه است از شما نظرخواهی میکند و شما با ارائه راهنماییهایتان از او حمایت کردهاید.
- حمایت همبسته: نوعی از حمایت اجتماعی است که به فرد احساس تعلق اجتماعی میدهد. این نوع را میتوان بهعنوان حضور همراهان برای شرکت در فعالیتهای اجتماعی مشترک مشاهده کرد. برای مثال شما با دوستتان قرار میگذارید که به یک تئاتر بروید؛ در این صورت شما از یکدیگر حمایت همبسته کردهاید.
حمایت اجتماعی از این منظر موضوع مهمی است که در سلامت کلی افراد و سلامت عمومی جامعه نقش بهسزایی دارد. تحقیقات نشان داده است که حمایت اجتماعی بر سلامت روانی و سلامت جسمانی افراد اثر مثبتی دارد و همچنین در کاهش استرس و افزایش کیفیت زندگی افراد اثرگذار است.
نرگس بغدادی