به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در دو مقاله قبلی به اهمیت مفهوم مشارکت اجتماعی و تعلق اجتماعی پرداخته شد. در اهمیت از مفهوم تعلق اجتماعی بهمثابه یک خصیصه و غریزه طبیعی در انسان اشاره شد.
این که مشارکت اجتماعی فرایندی است که از طریق آن، شخصیت اجتماعی انسانها شکل میگیرد و آنان را به همکاری با هم سوق میدهد. مشارکت امری است که میتواند در ساحتهای گوناگون از جمله همکاری، سازگاری، پذیرش، همبستگی، همیاری، یکپارچگی و تعامل تحقق یابد. وحدت اعضای جامعه، از جمله مهمترین عواملی هستند که موفقیت آنها را تضمین میکند و جامعه را به سوی رشد و تعالی سوق میدهد.
در کنار مفهوم مشارکت اجتماعی، به اهمیت مفهوم تعلق اجتماعی اشاره شد. این که تعلقخاطر به جامعه، حسی بالنده میان مردم با منافع و سرنوشت مشترک است و بسیار حیاتی است و وجود جامعه و بقای آن متضمن علاقه و وابستگی و وفاداری افراد به آن و احساس پیوستگی به «مای» کلی است این همان پاسخ عاطفی نسبت به «مای» بزرگتر است که تجلی عینی آن این است که فرد خود را جزیی از «مای» بزرگتر و جامعه را خانه خود میداند؛
بهعبارتی این احساس تعلق اجتماعی است که ریشه تفاوت یک فرد از یک جامعه با افراد جوامع دیگر است و بر این اساس تمیز یک ایرانی از غیرایرانی ممکن میشود؛ چرا که در هویتیابی ملی، مردم یک جامعه در این احساس با هم اشتراک دارند و به هم پیوند میخورند.
تصویر شما از دیدن یک صحنه نبرد پیروزی ایرانیان چیست؟
هرگاه یک تیم ورزشی جامعه شما پیروز میدان است، چه احساسی دارید؟ وقتی یک دانشمند ایرانی موفق به اختراع یا کشف یک حقیقت میشود چه احساسی خواهید داشت؟ چطور در این شرایط با نوای سرود خود ارتباط برقرار میکنید؟
همچنین موارد بسیار دیگر که هر کدام بیانگر این احساس تعلق خاطر شما به جامعه ای است که در آن هویت شما شکل گرفته است. همانطور که آزاد ارمکی در همایش ۱۳۸۰ صورتهای مختلفی از آن را در جامعه ایران نشان میدهد. این احساس تعلق ارزشمند است، چه با نگاه دینی آن و چه با نگاه ایرانی آن. در این تعلق پیوستگی برای دوام و بقای جامعه وجود خواهد داشت.
آیا این احساس تعلق دینی پیوستگی بیشتری ایجاد میکند یا احساس ایرانی بودن!؟
بدون تردید این موضوع با توجه به سایر سطوح دیگر قابل بررسی است. آنچه برای جامعهای اهمیت دارد، توجه به انواع متعددی از این عوامل برای پیوستگی و تعلق اجتماعی است. ملیت، زبان، قومیت، دین و آداب و سنن و ارزشها به صورت غیرمادی تا قطعهای از یک بنای بسیار کهن که صورت مادی دارد. تعلق اجتماعی بهمثابه سرمایه اجتماعی است.
سرمایه اجتماعی ویژگی یک جامعه یا گروه اجتماعی است که ظرفیت سازماندهی جمعی داوطلبانه برای حل مشکلات متقابل یا مسایل عمومی را افزایش میدهد و بیانگر ارزشی برآمده از روابط اجتماعی است که رفتار کنشگران را فعال میسازد. سرمایه اجتماعی یکی از عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی است که اخیرا بهعنوان یک عامل بسیار مهم در توسعه، مطرح شده است.
مفهوم سرمایه ابتدا توسط کارل مارکس مطرح شد و سالها متوالی طول کشید تا به اهمیت مفهوم سرمایه و نسبت آن با انسان مورد توجه قرار گیرد. از این رو انواع سرمایه دیگر همچون سرمایه مالی، فرهنگی، انسانی، زبانی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفت.
سرمایه اجتماعی به ارتباطات و مشارکت اعضای یک سازمان، یک مجموعه و یا یک جامعه اطلاق میشود.
این سرمایه بهنوبه خود به عنوان ابزاری است که جامعه را به سرمایه اقتصادی میرساند. بوردیو به اهمیت مفهوم سرمایه اجتماعی بهمثابه مجموعه منابع واقعی یا مجازی میشناسد که در آن وجود روابط شبکههای پایدار و مستحکم و شناخت ارتباطات متقابل میان افراد شکل گرفته است. (عباسزاده و دیگران،۱۳۹۰)
شناسایی سرمایه اجتماعی و چگونگی تاثیرگذاری آن بر مشارکت اجتماعی و احیانا توانایی بالفعل درآوردن نیروی بالقوه سرمایه اجتماعی در جهت کمک به مشارکت و نهایتا به گردش درآوردن چرخهای توسعه در سطوح مختلف بهصورت ایجاد نهادهای مدنی، شکلگیری جامعه مدنی و تکوین دموکراسی، بسیار حایز اهمیت است.
مدیریت شهری با شناخت چنین سرمایه نهفته در جامعه، موفق به بهرهگیری از مشارکت مردم و ارزشگذاری بر دیدگاههای آنان در موضوعات مختلف شهری، میتواند احساس تعلق اجتماعی و اعتماد را در میان همه گروههای شهری ایجاد کرده و در مسیر بهبود جامعه گام بردارد.
دکترمهشید رضویرضوانی
منبع:
عباسزادگان، محمد و دیگران(۱۳۹۱). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و آنومی اجتماعی. نشریه مطالعات و تحقیقات علوم اجتماعی. دوره اول، شماره یک.