آرکی تایپ نه گانه یا انیاگرام
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: بیش از چهار دهه است که نظر روانشناسان و بسیاری دیگر از محققین حوزههای مختلف علوم انسانی و تجربی، به دانشی جلب شده است که توسط گئورگ گورجیف به حوزه عمومی ارایه شد. دانش انیاگرام؛ دانشی که در حوزههای مختلفی همچون روانشناسی، مدیریت و بازرگانی، حقوق، علوم سیاسی، هنر، سینما و تئاتر، حتی در فرایند درمان پزشکی مورد توجه قرار گرفته است. آیا گستردگی این دانش میتواند در قالب مفهومی همچون آرکی تایپ یا کهنالگو قرار بگیرد؟
مفهوم کهنالگو یا آرکی تایپ به چه معناست؟
مفهوم آرکیتایپ از ریشه کلمه «آرک» بهمعنی کهن و اصیل بودن، «تایپ» بهمعنی الگو، قالب و مدل است.
در ترکیب این دو مفهوم به مدل و الگویی کهن اشاره میشود. البته واژه کهنالگو معادل نسبتا جدیدی است که اغلب ما آن را با واژه آرکیتایپ و بیشتر با کتابهای روانشناسی میشناسیم.
این مفهوم بهویژه در دیدگاه تحلیلگرایانه نوروانکاوی یونگ در کنار مفهوم ناخودآگاه جمعی حایز اهمیت است.
مفهومی که در فلسفه افلاطونی تحتعنوان مُثُل افلاطونی میشناسیم و میشنویم، با معنایی نزدیک به آرکیتایپ به کار گرفته میشود و حتی در زبان انگلیسی هم، برای مُثُل افلاطونی، از کلمه آرکیتایپ استفاده میشود.
یک الگو، یک مدل، یک فرد، یک حرف، یک نمونه که بهنظر میرسد الگوها، مدلها، افراد، حرفها و نمونههای دیگر، تقلید کامل آن هستند و یا لااقل شباهت زیادی را به آن دارند. میتوان همیشه از آنها استفاده کرد.
برای مثال، برای ما مفهوم رستم، سیمرغ و… یک کهنالگوست یا بهتعبیری همان مثل است که میتواند بیانگر مفاهیم یکسانی باشد. «رستم» بیان قدرت فیزیکی در انسان و «سیمرغ» کمال تعالی انسان.
یونگ از واژه آرکیتایپها در مدلهای ذهنی و روانی در ناخودآگاه جمعی انسان بهره برده و ژان شینودا بولن از پیروان او، این واژه را در ترکیببندی اسطورههای یونانی به کار میگیرد و حال آن که پیتر سنگه آن را در حوزه مدیریت وارد میکند.
۹ تیپ شخصیت، ۹ گونه آرکیتایپ
۹گونه یا تیپهای مختلف شخصیت در انیاگرام معرف ۹ الگوی کهن است.
این ۹ تیپ شخصیتی بهگونهای است که در هر جامعه اعم از ایرانی و غیرایرانی، در هر مذهب، آیین و فرهنگی در هر گروه و رده سنی و در هر تیپ بهطور یکسان فهمیده میشود.
برای نمونه در جهانبینی تیپ ۲، جهان به داشتن رابطه بر مبنای مهر و محبت بنا میشود و او همواره این نگاه را در زندگی و روابط دنبال میکند.
همچنین سایر تیپهای دیگر برخوردار از نوع جهانبینی خود بوده و نوع جهانبینی خود را در زندگی و روابط خود حفظ میکنند.
نوع مراقبت و نگهداری از جهانبینی برای هر تیپ شخصیتی در هر جامعه ای در یک قالب وجود دارد و تنها شرایط فرهنگی، مذهب، سن و جنس متناسب با فرد موجب تنوع میشود. به این جهت مفهوم ۹ تیپ شخصیتی بهمثابه ۹ کهنالگو است که از زمان پیشینیان ما تاکنون وجود داشته است.
نماد نهگانه ایرانی، کهنالگویی جامع
در تیپهای ۹گانه انیاگرام، کهنالگو بودن اطلاق به ۹گونه شخصیت است.
این ۹گونه بهصورت ۹ الگوی کهن درک میشود.
در نگاه نهگانه ایرانی، آن چه حایز اهمیت است صورتهای مختلف برای هر انسان است که در واقع به حضور نفوس مختلف توجه دارد. در این مفهوم نفس انسان صورتهای مختلفی را به خود میگیرد که بازتاب صور مختلفی است که هر یک بهمثابه یک کهنالگو عمل میکند.
برای نمونه بر روی خط روح در نماد نهگانه، قرار گرفتن فرد بر روی نقطه یک معرف افراط در خصیصه فضیلت خرد است.
چنانچه هر فردی در این نقطه قرار داشته باشد، معرف فردی با ویژگیهایی خاصی است که همواره نسبت او با مرکز دایره در عدم تعادل و عدالت است.
آنچه در نماد نهگانه ایرانی حایز اهمیت است، وضعیت هر فرد و نسبت آن با مرکز دایره و جهانبینی توحیدی اوست.
دکترمهشید رضویرضوانی