به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در مقاله مفهوم خرد در نه گانه ایرانی اشاره شد که این مفهوم در نهگانه ایرانی از اهمیت ویژهای برخوردار است. «خرد» از منظر دکترغلامحسین ابراهیمی دینانی و دکتر غلامرضا اعوانی همان حکمت است.
یکی از چهار فضیلتی که در فرهنگ ایران زمین ارزشمند بوده است. این چهار فضیلت شامل: حکمت، عفت، شجاعت و عدالت است. دکترلاله بختیار در اهمیت از این چهار فضیلت توضیح میدهد: «یکی از عناصر حیاتی نهگانه برگرفته از «علم الاخلاق» و اهمیت چهار فضیلت بنیادین یعنی عفت، شجاعت، حکمت و عدالت است. غرب ادعا میکند که افلاطون اولین کسی بود که این فضایل اخلاقی را برشمرد. با انجام تحقیقات بیشتر، دریافتم که این چهار فضیلت از ایرانیان و سنت دین باستان زرتشتیت آغاز میشود و نه افلاطون.
افلاطون از زبان سقراط به فرمانده یونانی آلکیبیادس میگوید که چگونه زرتشتیان چهار آموزگار را برای شاهزادگان جوان خود استخدام کردند. یکی از آنها نمایانگر حکمت، دیگری عفت و دو دیگر نماد شجاعت و عدالت بودند.
آموزگار حکمت به شاگرد خود درباره پیامبر خود و اینکه چگونه میتوان رهبری خوب بود، تعلیم داد. آموزگار عدالت یاد داد که باید سراسر زندگی صادق و راستگو بود. آموزگار عفت به شاگرد خود تعلیم داد که نباید حتی تحتسلطه یک لذت بود و انسان باید بیاموزد که فردی آزاد بوده و ارباب خویش باشد و نه برده و اسیر خویشتن و آموزگار شجاعت به شاگردش یاد داد که باید بیباک و نترس باشد که ترس، بردگی میآورد». (بختیار، ۲۰۱۸).
آنچه را که دکتر بختیار به آن اشاره میکند، به واقع اهمیت این فضایل اخلاقی را در نزد ایرانیان یادآور میشود.
این که این فضیلتها برای عموم جامعه مورد توجه قرار میگرفته است.
همان نکته مورد نظر که دکتر اعوانی از آن به حکمت عملی یاد کرده و اشاره دارد اینگونه رفتار ایرانی موجب شده تا به پندار نیک، گفتار نیک و رفتار نیک سوق دهد. آن چه شیوه زندگی در جامعه ایرانیان باستان را در پی داشت، تا بتوانند فرزندانی را تربیت کند تا به این فضیلتها دست یابند.
چهار فضیلت نهگانه ایرانی، در افراد مختلف با شدت و ضعف روبهرو است.
هر یک از این فضیلتها بر روی شِمای نهگانه در برخی از نقاط، قویتر و برخی نقاط، ضعیفتر خواهند بود.
برای مثال شجاعت فضیلتی است که در یک نقطه نهگانه ایرانی بهشدت و در نقطهای دیگر کمتر و بلکه وجود ندارد. اینگونه این صفات با شدت و ضعف همراه خواهند بود. همچنین سایر فضیلتهای دیگر اینگونه هستند. با این توصیف برخی از ویژگیهای مثبت بر روی برخی نقاط قرار میگیرد و برخی خصایص منفی در کنار آن خواهد بود. (دکتر بختیار، ۱۳۹۶).
در این نگاه حکیمانه در نهگانه ایرانی، نقش انسان و مسئولیت او نسبت به خودش و جهان حائز اهمیت است. انسان اندیشمند و خردمندی که لازم و ضروری است برای چرایی و چگونه زیستن خود پاسخی جامع به خالق خود دهد.
از این منظر نهگانه ایرانی به مسئولیت اجتماعی و اخلاقی هر فردی نظر دارد. با این رویکرد هر فرد در نهگانه ایرانی میکوشد تا از حیث اخلاقی به گونهای رفتار کند تا به نحو شایستهای در روابط بین فردی و اجتماعی عمل کند. سیر این تغییر و تحولات در هر فرد مستلزم درک درستی از این فضایل اخلاقی و ویژگیهای آنها است. با شناخت هر یک از این فضیلتها و در مقابل آن رذایلش راه روشنی پیش روی هر فرد قرار میگیرد.
دکترمهشید رضویرضوانی
منبع:
Bakhtiar, Laleh (2017) letters, Enneagram monthly , Nov.Des 2017
بختیار، لاله (۱۳۹۶). نه گانه ایرانی. تهران، دوره آموزشی اول و دوم. موسسه فرهنگی ماه شید خرد.