نگاهی جامع به زندگی و فعالیت های موثر فرهنگی دکتر لاله بختیار
فیلسوف و پژوهشگر
فرهنگ چند هزار ساله تمدن ایران برخوردار از ابعاد وسیعی در حوزه های مختلف دانش و هنر است. در این میان شخصیت های تأثیرگذاری در تاریخ این فرهنگ وجود داشته اند که برخی از این شخصیت ها و تلاش های ارزشمندشان، هنوز با گذشت صدها سال، همچنان در محافل علمی مورد توجه هستند. نمونه های بسیاری از ایشان را می توان همچون ابن سینا، غزالی، سهروردی، حافظ و خیام و … نام برد. هم اکنون نیز برخی دیگر از این اندیشمندان فرهنگی در نقاطی دورتر از این کشور اما با مهر و عشقی وافر به سرزمین پدری خویش، در خدمت به آن بسر برده و با همتی والا به کوشش های خود در گسترش فرهنگ این مرز و بوم کمک شایان توجهی دارند. در این میان شخصیت موثر فرهنگی دکتر لاله بختیار یکی از صدها مورد دیگر است. در طول سال های اخیر کوشش های ما مبنی بر معرفی نه گانه ایرانی یکی از پژوهش های دکتر لاله بختیار است که این توفیق برایم فراهم شده تا آنرا به میهن خود برگردانم. تلاشی که سال های بسیاری را در پیش روی ما قرارداده است تا به ابعاد دیگری از این حوزه بپردازیم. در این حال که دکتر لاله بختیار از دانشجویان پیشین دکتر نصر، دوست و همکلاسی ویلیام چیتیک و هانری کربن و بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان ایرانی است، کمتر شناخت جامعی از اوست. آنچه در این مقاله خواهد آمد اشاره ای به تلاش های ارزشمند دکتر لاله بختیار در ترجمه قرآن است. این پروژه تحقیقاتی بخش امور زنان پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی و مجله زنان امروز است که توسط دکتر سیده زهرا مبلّغ صورت گرفته است. این تحقیق در مجله زنان امروز سال چهارم شماره ۲۷ مهر ۱۳۹۶ به چاپ رسیده است.
دکتر مهشید رضوی رضوانی
زندگی دکتر لاله بختیار، مترجم قرآن به زبان انگلیسی
آغازگر راهی نو در ترجمه قرآنی
قسمت اول
لاله (مهری) بختیار در سال ۱۳۱۷ (۱۹۳۸ م) در تهران به دنیا آمد. پدرش ابوالقاسم بختیار از معدود ایرانیانی بود که در آن دوره و از سال ۱۹۱۹ برای ادامه تحصیل (در پزشکی) نه به اروپا بلکه به آمریکا رفته بود. ابوالقاسم بختیار نخستین پزشک ایرانی بود که از دانشگاههای آمریکا فارغالتحصیل شد و بعد از بازگشت به ایران دانشکده پزشکی دانشگاه تهران را به کمک چند تن دیگر تأسیس کرد. مادر لاله؛ هلن جعفری، پرستاری اهل آیداهو، نخستین زن آمریکایی بود که با یک پزشک ایرانی ازدواج میکرد. هلن، پس از ازدواج، بارها به ایران سفر کرد و به مردم مناطق قحطی زده و فقیر، پیش و پس از جنگ جهانی دوم، خدمات درمانی ارائه داد. هلن بهداشت عمومی را در چهارمحال و بختیاری نهادینه کرد. تلاشها و شخصیت او در آن منطقه و در میان بختیاریها چنان ارزشمند و محجوب بود که مردم آنجا کوه زیبایی را به یاد او «هلن» نام گذاشتند و بعدها در سال ۲۰۰۷ جنگل حفاظت شده آن منطقه نیز به همین نام ثبت جهانی شد.
لاله هفتمین و آخرین فرزند خانواده هلن و ابوالقاسم بختیار بود. کمی پس از تولد لاله، پدر و مادرش از هم جدا شدند و هلن با لاله شش ماهه به امریکا بازگشت. بنابراین، لاله در میانه جنگ جهانی دوم، در کنار مادر مسیحیاش بزرگ شد. به مدرسه مذهبی میرفت و بسیار مؤمن و فعال بود. چنانچه حتی در اوایل نوجوانی در مراسم سحرگاهی کلیسا شرکت میکرد. هرچند که در ۱۳ سالگی از مذهب کاتولیک دست کشید. لاله بختیار در کالج، تاریخ خواند و پس از پایان لیسانس، با نادر اردلان، معمار ایرانی- آمریکایی ازدواج کرد. در ۲۴ سالگی، یعنی اوایل دهه ۴۰ شمسی، همراه همسر و دو دختر خردسالش به ایران سفر کرد. او از همان اوایل زندگی در ایران در کلاسهای درس فلسفه و عرفان سیدحسن نصر حاضر میشد. با آموزههای نصر، به اسلام و عرفان و تصوف اسلامی بسیار علاقهمند شد و در ۲۶ سالگی اسلام آورد. به گفته خودش، آنچه بیش از هر چیز او را شیفته اسلام کرد، عشق به همه انسانها، در تعالیم اسلام بود و همراهی این مفهوم با آدابی مانند نماز و روزه که پیوسته یاد خدا را در ذهن زنده میکند.
لاله بختیار، در مدت ۲۵ سالی که در ایران میزیست، درباره اسلام و عرفان و هنر اسلامی تحقیق میکرد. چنانچه همراه همسرش کتابی درباره معماری ایرانی به نام حس وحدت: معماری سنتی ایرانی نگاشت. دو سال پیش از انقلاب اسلامی، در ۳۸ سالگی از همسرش جدا شد، رخدادی که برایش بسیار دشوار بود. زندگی زنی غریب و بیآشنا و اکنون جدا شده از همسر، همراه با مسئولیت پروراندن سه فرزند نوجوان در تهران آن زمان، کار سادهای نبود. اما لاله بختیار، در همین بحبوحه و اواخر دهه سوم زندگیاش، بنیاد انتشاراتی همدمی را در تهران راه انداخت. نخستین اثر این انتشارات، کتابی نفیس درباره آثار هنر سنتی از معماری و مینیاتور و خطاطی، در ۱۳۵۷ منتشر شد. گو اینکه چون این کتاب همزمان با پیروزی انقلاب منتشر شد فروشی نداشت و بنیاد همدمی با مشکلات مالی روبهرو شد. لاله بختیار با دشواری از راه ترجمه، زندگی خود و فرزندانش را تأمین میکرد و توانست انتشارات خود را سرپا نگه دارد. او در این مدت کتابهایی از علی شریعتی، مرتضی مطهری و برخی کتب فقهی را به انگلیسی ترجمه کرد.
ادامه دارد …