«۹ گانه ایرانی»؛ مغفول در خاستگاه خود/ حکمت عملی نوین را دریابیم
قسمت ۴
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماهشید خرد: در ادامه قسمت سه مصاحبه خبرگزاری مهر با دکتر مهشید رضویرضوانی:
درباره این که این ویژگی مربوط به ریشههای این دانش و جهانبینی است یا این که در مدل غربی شده و امریکایی آن نیز میتوان به چنین جایگاهی دست پیدا کرد بیشتر توضیح میدهید؟
ببینید در انیاگرام امریکایی که مبنایی کاملا روانشناسی به خود گرفته است صرفا فرد و زندگی بهتر او مدنظر است یعنی نگاهی اومانیستی که تنها قادر است راهکارهایی متناسب با جامعه مدرن ارائه دهد
اما یادمان نرود که هر انسان حتی اگر بهشدت درگیر مدرنیته شده باشد، متشکل از بعد روحی و معنوی بوده و اتفاقا در جامعه مدرن و ماشینی، بیشتر از هر زمان دیگری پرداختن به معنویات برایش جذابیت دارد اما متاسفانه انیاگرام امریکایی با رویکردی روانشناسی از پاسخ دادن به این نیاز بشر اجتناب میکند.
این نوع نگاه در بومیسازی ایچازو نیز موجود بود؟
خیر. ایچازو بهعنوان کشیش بهرغم این که صورتبندی مسیحیت را به این دانش داد و آن را بر مبنای تعالیم مسیحیت بومیسازی کرد. او بعد معنوی این دانش را مدنظر قرار داده بود چرا که اساس آن را بر گناههای هفتگانه در دین مسیحیت قرار داده بود و راه رسیدن به تعالی روحی را پرهیز از ارتکاب این گناهان و پرورش فضایل میدانست اما انیاگرام اومانیستی امروزی، ماحصل به کارگیری آن در حوزه روانشناسی و تغییر آن بر مبنای چارچوبهای این رشته است.
با این وضعیت، آیا توانسته پاسخگوی نیازهای روحی افراد باشد؟
اتفاقا جالب است بدانید که بهرغم اجتناب کردن این دانش در بعد معنوی و روحی آن ولی در جامعه امریکایی بسیار رشد کرده و خوب است که بدانید از این دانش نهتنها در رشته روانشناسی که در سایر علوم دیگر مثل علوم اجتماعی، حقوق، سیاست و حتی هنر و طب هم به نحو گستردهای استقبال شده و انتظار بیش از این نیز هست. هر چند دغدغه انیاگرام امریکایی جهانبینی انسان نسبت به دنیا نیست و در پی جوابی برای پاسخهای فلسفی او ندارد. به همین دلیل وقتی در جستوجوهای شخصی خودم درباره ماهیت انیاگرام و اطلاع از این موضوع که این دانش ریشه در اخلاق و فلسفه شرق دارد، مکاتباتی با دکتربختیار داشتم و بهصراحت اعلام کردند که با انیاگرام امریکایی فرق دارد و به کمک ایشان منابعی را برای مطالعه بیشتر دریافت کردم که یکی از این منابع و تالیفات او بهویژه کتاب «نهگانه ایرانی» بود. که بهتازگی ترجمه آن به فارسی رونمایی شد. خب در مطالعاتم متوجه شدم که انیاگرام امریکایی با ۹گانه ایرانی شباهتهایی دارد ولی وقتی مطالعات بیشتری را در عمل دنبال میکردم بیشتر متوجه میشدم که اساس انیاگرام در اخلاق و عرفان است.
به همین دلیل است که نام ۹گانه ایرانی را برای دانش انیاگرام با تکیه بر ریشههای آن انتخاب کردهاید؟
علت این که نام ۹گانه ایرانی انتخاب شده، چون عمده کسانی که در پیدایش این دانش تاثیرگذار بودهاند، حکمای ایرانی مثل ابنسینا، خواجهنصیرالدین طوسی، اماممحمد غزالی، احمد نراقی و سایرین بودهاند و البته یکی از موثرترین حکما در ۹گانه تلاشهای خواجهنصیرالدین طوسی است و این دانش ریشه در اخلاق، فلسفه، نجوم، علمالنفس، ریاضی و علم ابجد دارد.
این دانشی که از آن بهعنوان ۹گانه ایرانی یاد میشود، تفاوتهای فاحشی با انیاگرام امریکایی دارد؟
ببینید یکی از شباهتها و در عین حال تفاوتهای اساسی انیاگرام امریکایی و نهگانه ایرانی در نماد آنها است. دکتربختیار در صحبتهای خودشان گفتهاند که در مطالعاتم در زمینه ریشههای ایرانی- اسلامی این دانش به نمادی که مشابه با لوگوی انیاگرام امریکایی باشد برنخورده بودم اما بر اساس بررسی منابع و متون فلسفی و اخلاقی بهویژه نوشتههای خواجهنصیرالدین طوسی، به روشی رسیدم که از طریق آن توانستم لوگویی شبیه به آنچه انیاگرام امریکایی از آن برخوردار است یعنی همان دایره، مثلث و چند ضلعی ترسیم کنم که مبنایی کاملا ریاضی و برگرفته از علوم مختلفی دارد. در این نماد ۶ نقطه وجود دارد که معرف قرار گرفتن انسان در ۶ وضعیت روحی است و مسیری که بر آن حرکت میکند، و اصطلاحا خط روح نام دارد. که اتفاقا روهر کشیش و مدرس انیاگرام نیز همین عنوان را به کار میبرد و قرارگیری این نقاط و اعداد، دلایلی کاملا علمی و ریاضی دارد. بر این اساس، امکان تغییر مکان و جابجایی نقاط وجود ندارد و این بدان معنی است که مسیر تعالی انسان بر اساس خط روح، یک مسیر مشخص و کاملا علمی است که به تفصیل توسط خواجهنظامالدین طوسی و حکمایی که نام برده شد، توضیح، بسط و گسترش داده شده است. در انیاگرام برگرفته از دیدگاه ایچازو، دایره نماد وحدت و یگانگی، مثلث نماد چهارمین نوع ادراک انسانی و چند ضلعی منتسب به هفت گناه اصلی است اما این نماد در ۹گانه ایرانی، بهرغم تشابه شکلی با لوگو ایچازو، براساس نگاه خواجهنصیرالدین طوسی، مفاهیم دیگری را در بر میگیرد.
ادامه دارد …