به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماه‌شید خرد، در ابتدای این کارگاه، حاضران خود را معرفی کردند. سپس دکتر ریحانه سراج، روان‌شناس و مدرس دانشگاه، درباره تفاوت ذهن و ذهنیت، گفت: آنچه به کمک آن دنیای اطراف‌مان را درک می‌کنیم، ذهنیت است. در حقیقت ذهنیت نتیجه پردازش اطلاعات و موقعیت‌هایی است که در ذهن وجود دارند. او با مطرح کردن این پرسش که ذهنیت طرحواره‌ای چیست؟، ادامه‌داد: وجود هر یک از طرحواره‌ها در ما، نشان‌دهنده نیازهای برآورده نشده درون ماست. به این شکل زمانی که به بزرگ‌سالی می‌رسیم، در صورت عدم دریافت پاسخ مناسب برای نیازهای‌مان، یکی از طرحواره‌های درونی فعال می‌شوند. ما نیز در مقابل این طرحواره‌های فعال شده، رفتارهای مقابله‌ای از خودمان بروز می‌دهیم که گاهی آن‌ها را با تسلیم، گاهی با فرار از موقعیت و اجتناب و در مواردی با جبران افراطی بروز می‌دهیم. درست زمانی که طرحواره‌های ما فعال می‌شوند و برای روبه‌رو شدن با آن‌ها به رفتارهای مقابله‌ای روی می‌آوریم، ذهنیت‌های طرحواره‌ای به وجود می‌آیند. به زبان ساده ذهنیت‌های طرحواره‌ای همان آموزه‌هایی هستند که از کودکی در ما شکل گرفته‌اند و زمان مقابله با طرحواره‌های فعال شده‌مان بروز می‌کنند.
این روان‌شناس و مدرس دانشگاه، به هجده طرحواره «ناسازگار» اولیه اشاره کرد و شرکت‌کنندگان در این مبحث تعامل و مشارکت داشتند تا با یافتن ریشه مشکلات به آسان‌ترین روش به تغییر خودشان بپردازند.
سراج با این توضیح که در طرحواره «رهاشدگی»، شخص به‌طور ناخودآگاه منتظر است که عزیزان خود را از دست دهد، ادامه‌داد: فکر می‌کند دیگران در دسترس او نیستند و نمی‌توان خیلی به آن‌ها تکیه کرد. این شخص باور دارد طرف مقابل او را رها می‌کند و یا از بین می‌رود و نهایتا خودش تنها می‌ماند. بنابراین یا سمت افراد دور از دسترس می‌رود و با به‌خاطر ترس از دست دادن آدم‌ها با آن‌ها وارد رابطه‌ای صمیمی نمی‌شود و یا برای نگه داشتن دیگران آن‌ها را بسیار کنترل می‌کند.
او با جزییات از افرادی گفت که طرحواره «رهاشدگی» دارند و ممکن است به چه روش‌های عمل کنند، مثلا این که به هر طریقی می‌خواهند نظر دیگران را جلب کنند و به همین خاطر بسیار دنبال کار دیگران هستند و به‌دلیل عدم برآورده شدن نیاز عاطفی خود از دیگران گله‌مند هستند.
سراج با این توضیح که از انواع دیگر طرحواره‌ها، طرحواره «بی‌اعتمادی» است، تصریح‌کرد: وقتی دچار طرحواره «بی‌اعتمادی» یا تله بی‌اعتمادی باشید، فکر می‌کنید همه برای شما نقشه کشیده‌اند. به کسی اعتماد نمی‌کنید. سراغ افراد غیرقابل اعتماد می‌روید.
این روان‌شناس و مدرس دانشگاه، همچنین درباره طرحواره «شرم و نقص»، گفت: این افراد احساس می‌کنند ارزشمند نیستند و به درد جامعه نمی‌خورند. آن‌ها نسبت به انتقاد بسیار حساسند. معمولا خود را با دیگران خیلی مقایسه می‌کنند و فکر می‌کنند عیب‌های درونی دارند. در طرحواره «انزوای اجتماعی» نیز افراد فکر می‌کنند به جامعه تعلق ندارند و وصله ناجور جامعه هستند. در طرحواره «وابستگی» افراد نمی‌توانند مسئولیت‌های روزمره خود را انجام دهند و به‌شدت دنبال این هستند که کسی آن‌ها را راهنمایی و یا کمک کند که کارهای‌شان را انجام دهند.
او با بیان این که در طرحواره «آسیب‌پذیری» افراد معمولا فکر می‌کنند که قرار است اتفاق وحشتناکی برایشان بیفتد، ادامه‌داد: از طرف مقابل بسیار سئوال می‌پرسند تا مطمئن شوند که مشکلی پیش نمی‌آید و همیشه نگران اتفاقات بد هستند. ممکن است از هرگونه موقعیت ناشناخته فرار کنند. یا ممکن است به‌طور افراط گونه‌ای بخواهند خود را شجاع نشان دهند و رفتارهای خطرناکی بروز دهند.
سراج درباره طرحواره «خویشتن تحول‌نیافته»، توضیح داد: این افراد احساس می‌کنند که وجودشان در دیگران ادغام شده است و بدون دیگران (مثلا والدین و یا یک شخص دیگر) هیچ هویت جداگانه‌ای ندارند. در طرحواره «شکست» نیز افراد باور دارند که شکست خورده هستند و احساس بی‌کفایتی می‌کنند. در طرحواره «استحقاق» نیز این افراد فکر می‌کنند همیشه حق با خودشان است. هر وقت چیزی می‌خواهند باید دیگران هر طوری که شده فراهم کنند در غیر این صورت قهر می‌کنند و یا عصبانی می‌شوند. این افراد برتری‌جو هستند و توجهی به خواسته‌های دیگران ندارند.
او با بیان این که در طرحواره «خویشتن‌داری ناکافی» افراد نمی‌توانند بر احساسات خود مدیریت داشته باشند، اضافه‌کرد: ممکن است کارهایی انجام دهند که به خود و یا دیگران آسیب برسانند، همچنین تحمل ناکامی را ندارند و زمانی که چیزی را می‌خواهند اگر مشکلی پیش بیاید بسیار آشفته می‌شوند و یا آن هدف را زود رها می‌کنند. در طرحواره «ایثارگری افراطی» این افراد نیازهای خود و خانواده‌شان را فدای دوستان و اطرافیان می‌کنند و وقتی کسی چیزی از آن‌ها بخواهد نمی‌توانند نه بگویند، به همین خاطر علی‌رغم میل و با خشم درونی معمولا دنبال انجام کارهای بقیه هستند و خودشان هم احساس می‌کنند که قربانی شده‌اند.
این روان‌شناس و مدرس دانشگاه، با این توضیح که افرادی که طرحواره «جلب توجه» دارند برای هر کاری که انجام می‌دهند در پی جلب توجه دیگران هستند و اگر طرف توجه نکند بسیار اذیت می‌شوند، اظهارداشت: ممکن است وقتی می‌بینند کسی مورد توجه است خیلی نسبت به او حسادت کنند و از او دوری کنند. یا وقتی کسی کار مورد پسندی انجام می‌دهد به‌شکل نامناسبی او را بی‌ارزش جلوه می‌دهند. در طرحواره «منفی‌گرایی» نیز این افراد عادت دارند از کوچک‌ترین حوادث بزرگ‌ترین فاجعه‌ها را بسازند. در طرحواره «بازداری هیجانی» افرای خشم، ناراحتی و غم خود را نشان نمی‌دهند، چون می‌ترسند که طرد شوند و یا دیگران را ناراحت کنند. چنین افرادی حتی ممکن است خوشحالی خود را هم نشان ندهند. در طرحواره «ملاک‌های سخت‌گیرانه» نیز افراد نسبت به خود بسیار سخت‌گیر هستند و همیشه منتظرند تا هدف‌های بزرگ خود را به دست بیاورند و بعد تفریح کنند.
