فرهنگ قرآنی و قرآن در فرهنگ
قسمت چهارم
در قسمت سوم از مقاله فرهنگ قرآنی و قرآن در فرهنگ به بخشی از گفتگو و مصاحبه زهرا مبلغ پژوهشگر گروه زنان در پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی با دکتر لاله بختیار مترجم قرآن پرفروش در جامعه آمریکا پرداخته شد.که در ادامه از این مصاحبه ارزشمند و نقش تاثیرگذار یک موثر فرهنگی به این پرسش مهم در جامعه زنان رسیدیم که آن را دنبال می‌کنیم..
گفت‌و‌گو با دکتر لاله بختیار
ترجمه به منزله فرایندی دموکراتیک و پویا
سیده زهرا مبلّغ
همان‌طور که خودتان اشاره کرده‌اید و برخی از منتقدان شما هم گفته‌اند، شما در ترجمه قرآن رویکردی زنانه داشته اید. معنای اینکه از دید زنانه قرآن را بخوانیم چیست؟ آیا اصلاً چیزی به نام خوانش زنانه از کل متن قرآن وجود دارد، یا منظور شما فقط محدود به آیه‌های خاصی است درباره زنان که فهم جدیدی از این آیه‌های خاص به دست دهید؟ شما به دو مترجم زن قبل از خودتان (صفارزاده و ام محمد) خُرده گرفته‌اید که چرا همان برداشت‌های مردسالار قبلی را در فهم و ترجمه تکرار کرده‌اند. در ترجمه خود شما چه چیزی هست که آن را، به عنوان ترجمه یک زن، از ترجمه‌های دیگر متمایز می‌کند؟
با اینکه برخی منتقدان مرا فمینیست خوانده‌اند یا ترجمه مرا رهیافتی فمینیستی به قرآن دانسته‌اند، خودم قویاً چنین چیزی را تکذیب می‌کنم. بله، قطعاً در بسیاری موارد به عنوان یک زن، نه یک فمینیست، مشکلاتی جدی در ترجمه‌های انگلیسی قرآن دیده‌ام؛ اما آنچه در ترجمه انجام داده‌ام از موضع پژوهشگر بوده است نه یک فمینیست.
باید بگویم که طاهره صفارزاده و ام محمد (که در واقع به همراه یک گروه، قرآن را ترجمه کرده و نامش در هیچ‌کدام از چاپ‌ها نیامده است، بلکه ترجمه آنها با عنوان قرآن کریم (صحیح بین‌المللی) منتشر شده) نیت و انگیزه‌شان بسیار نیکو بوده و سعی‌شان قطعاً مشکور است. اما در مورد ترجمه صفارزاده، در واقع ترجمه او درست مانند ترجمه عبدالله یوسف علی است. تاکنون پژوهشی انجام نشده است که نشان دهد او چه تفاوت یا پیشرفتی نسبت به مترجمان قبلی خود داشته است.
نمونه‌ای از کار من، زنی که قرآن را می‌خواند، نشان داد جنسیت واژگان عربی است. واژه‌های زبان عربی جنسیتی‌اند و این وجه واژگان در ترجمه انگلیسی ازدست می‌رود. وقتی در انگلیسی می‌گوییم they (آنها)، مشخص نیست که آنها مردند یا زن. این مشکل به طور خاص در آیه ۳۳ سوره نور دیده می‌شود: مجاهدان راه خدا (مؤنث) را خلاف میلشان به زنا وامدارید، در حالی‌که آنان (مؤنث) می‌خواهند پاک‌دامن باشند، که شما به دنبال منافع حیات دنیوی هستید، و هرکه آنان (مؤنث) را مجبور کند، برخلاف میلشان (مؤنث)، بعد از اکراهشان (مؤنث)، خدا بر آنان (مؤنث) آمرزنده مهربان است.
در این آیه، اگر مترجم جنسیت ضمیرها را مشخص نکند، می‌توان متن را به این صورت فهمید که خدا نسبت به آن مردان آمرزنده و مهربان است. آن مردانی که زنان مبارز را خلاف میلشان به زنا مجبور کرده‌اند. این مشکل در بسیاری از ترجمه‌های قرآن بارها و بسیار رخ می‌دهد.
بحث‌انگیزترین آیه در ترجمه شما آیه ۳۴ سوره نساء بوده است. نقدهای فراوانی به ترجمه شما از این آیه وارد شد و در عین حال زنان و روشنفکران مسلمان، به سبب همین ترجمه، کار شما را نوآورانه و جسورانه خواندند. شما استدلال‌هایی آورده‌اید که چرا به جای فعل عربی «ضرب/اضربوهن»، معادل انگلیسی go away (به حال خود وانهادن) را گذاشته‌اید. ممکن است این دلایل را به اختصار برای خوانندگان زنان امروز بفرمایید؟
