دیدگاه تطبیقی رویکرد «عمر» اریکسون و انیاگرام
رویکرد روانی اجتماعی
قسمت پنجم و پایانی
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری ماه‌شید خرد: در طول چند مقاله و مقاله قبلی دیدگاه تطبیقی رویکرد «عمر» اریکسون و انیاگرام به ابعاد و مراحل دیدگاه روانی اجتماعی اریک اریکسون پرداخته شد. دیدگاه روانی اجتماعی این روان‌شناس، دیدگاه تحلیل‌گرایانه‌ای است که به نقش عوامل اجتماعی به‌خوبی توجه کرده است. در این مقاله ضمن توجه به نکات برجسته دیدگاه اریکسون به مقایسه تطبیقی با رویکرد انیاگرام پرداخته می‌شود.
در رویکرد روانی اجتماعی با عنوان «دیدگاه عمر»، اریکسون یکی از مهم‌ترین مسایل را سردرگمی هویت می‌داند که ناشی از بحران‌های اجتماعی در فرد و حل نشدن آن است. در توجه به این مفهوم، اریکسون مراحل روانی اجتماعی را بازتاب تغییر و تحولات روانی در هر مرحله می‌داند.
در هر مرحله فرد با تعارض و بحرانی روبه‌رو است که می‌بایست بتواند این بحران را به‌خوبی پشت‌سر بگذارد و نیروی بنیادی در آن مرحله شکوفا شود. چنان‌چه انسان در هر یک از این مرحله به‌درستی و با شیوه‌های سازگارانه عبور نکند، در این مرحله توقف کرده و بدیهی است در گذر از مراحل سنی بعد با مشکلات دیگری روبه‌رو خواهد شد.
در رویکرد شخصیت‌شناسی انیاگرام، مفهوم هویت نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. هر تیپ شخصیتی انیاگرام از مسیر رشد و تعالی خودش برخوردار است. هر تیپ در مسیر تعالی‌اش به‌سوی رسیدن به صفات و ویژگی‌های احساسی و فکری تعالی، از ویژگی متعصبانه در احساسات، فکر و عمل اجتناب می‌کند. در هر یک از تیپ‌های شخصیتی انیاگرام مفهوم تعارض و بلکه تعارض‌های مختلف وجود دارد. تعارضات به‌نحوی‌که در دیدگاه عمر در هر مرحله تفکیک شده است، وجود ندارد.
در تیپ‌های انیاگرام هر فرد در هر مرحله سنی باید مهم‌ترین تعارضاتش را در مسیر تعالی تیپ شخصیتی رفع کند.
تیپ‌های شخصیتی انیاگرام برای دستیابی به هویتی مستقل و آگاهانه، از تعصبات غریزی، احساسی و فکری تیپ شخصیتی خودش عبور کرده و با این شیوه به حل تعارضات درونی خود دست می‌یابند. در تیپ‌های شخصیتی انیاگرام رشد و تعالی در طول زمان محقق می‌شود و به همین دلیل مفهوم بالندگی و پختگی مهم است. مفهوم بالندگی و تعالی می‌تواند دارای شباهت‌هایی با مرحله ایده‌آل در دوران پیری و بالندگی دیدگاه اریکسون باشد. در این دوره فرد به خردمندی و انسجام در درون خود دست می‌یابد.
همچنین سایر نیرومندی‌های دیگر در «دیدگاه عمر» اریکسون همچون امید، اراده، هدف، شایستگی، وفاداری، عشق، خلاقیت و در انتها خردمندی، در دیدگاه انیاگرام، رشد و تعالی تیپ‌ها وجود دارد اما این مفاهیم به‌طوری که اریکسون آن را در دوره خاصی می‌بیند، در یک مرحله وجود ندارد.
انیاگرام نیز در مقایسه با دیدگاه روانی اجتماعی، رویکردی تحلیلی و اجتماعی است و به لایه‌های عمیق‌تری از روان نیز می‌پردازد تا فرد بتواند به ابعاد پیچیده‌تری از خودش آگاه شود. رویکرد شخصیت‌شناسی اریکسون برخوردار از مطالعات وسیعی است که می‌تواند اطلاعات سودمندی را در شناخت افراد در سنین مختلف بدهد، اما انیاگرام می‌تواند به‌درستی مسیر و نقشه راه را پیش روی فرد قراردهد.
هر یک از رویکردهای روان‌شناسی شخصیت به ابعادی در انسان می‌پردازند که با مطالعات و تحقیق‌های تجربی گسترده‌ای همراه است. هر یک از این روش‌ها به‌خوبی به نکات دقیق در انسان می‌پردازد که در انیاگرام این نگاه به‌صورتی کامل و جامع به‌عنوان آرکی‌تایپ مطرح است.
دکترمهشید رضوی‌رضوانی
